1990’lı yıllarda siyasi atmosferin etkisiyle Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğrencisiyken tutuklanan ve 30 yılını cezaevinde geçiren Seyit Oktay, yıllar sonra döndüğü Van’da bambaşka bir manzarayla karşılaştığını söyledi. Cezaevinden çıktıktan sonra yaşadığı değişimleri anlatan Oktay, Van’da hem sosyo-ekonomik hem de kültürel dönüşüme tanıklık ettiğini ifade söyledi.

30 yıllık cezaevi sürecinden sonra tekrardan Van’a dönen Seyit Oktay, cezaevinde geçirdiği yılları değerlendirdi. Oktay, bu süreçte farklı cezaevlerine nakledildiğini ve zorlu koşullara maruz kaldığını söyleyerek, “Fiziksel saldırıdan psikolojik baskıya kadar her türlü hak ihlaliyle karşılaştık. Ancak tüm bunlara rağmen hayatta kalmayı, kimliğimizi ve kişiliğimizi koruyarak bugünlere ulaşmayı başardık” dedi.

‘Van, 30 yıl öncesine göre çok farklı’

Seyit Oktay, şehrin sosyal ve demografik yapısının büyük ölçüde değiştiğini söyleyerek, “90’lı yıllarda Kürt kimliği siyasal, kültürel ve ekonomik alanlarda oldukça sınırlıydı. Ancak zamanla bu durum değişti. Kürtler, hem nüfus hem de siyasal etkinlik açısından daha görünür hale geldi” şeklinde konuştu.

Şehirdeki ekonomik dengelerin de değiştiğini belirten Oktay, geçmişte Van ekonomisinin daha çok belirli kesimlerin kontrolünde olduğunu ancak zamanla bu yapının değişerek Kürtlerin de bu alanda daha aktif rol almaya başladığını ifade etti.

‘Teknolojik ve Sosyal Değişime Ayak Uydurmak Zor Oldu’

Cezaevinde geçirdiği uzun yıllar boyunca dış dünyadaki teknolojik gelişmelere yabancı kaldığını anlatan Oktay, “İçeri girdiğimizde cep telefonu diye bir şey yoktu, şimdi ise hayatın merkezinde. Teknoloji, sosyal ilişkileri ve günlük yaşamı kökten değiştirmiş. Buna uyum sağlamak zaman aldı” dedi.

Van’da yaşanan depremler gibi büyük olaylara da dışarıdan tanıklık ettiğini belirten Oktay, bu tür olayların şehrin sosyolojik yapısını da derinden etkilediğini dile getirdi.

‘Özgürlüğü yeniden tanımlamak’

Cezaevinden çıktıktan sonra bir süre bocalama yaşadığını belirten Oktay, “30 yıl boyunca hafızamda kalan Van ile karşılaştığım Van çok farklıydı. İlk etapta uyum sağlamakta zorlandım. Fakat zamanla değişimi gözlemleyerek ve topluma karışarak yeni düzene adapte olmaya çalışıyorum” ifadelerini kullandı.

Toplumsal hafızanın ve bireysel deneyimlerin bir araya gelmesiyle süreci daha iyi anlamaya başladığını vurgulayan Oktay, “Özgürlüğü yeniden öğrenmek, yeni bir hayat kurmak uzun ve zor bir süreç. Ancak uyum sağlamak için çaba harcıyorum” diyerek sözlerini tamamladı.

Zindanda yazıyla özgürlüğe yolculuk

Seyit Oktay, cezaevinde geçirdiği yıllarda yazıya olan ilgisinin giderek arttığını belirtiyor. Yazının bir düşünce ve duygu disiplini gerektirdiğini vurgulayan Oktay, yazmaya şiirle başladığını ve zamanla öykü ve romana yöneldiğini ifade etti.

“Önce iyi okumalar yapmak gerekiyor. Kendini iyi ifade edebilmenin yolu okumaktan geçiyor. Okuduklarını belli bir sistematik içinde yazıya dökerek, emek ve çabayla pekiştirdikten sonra ancak yazmaya cesaret edebiliyorsun. Yazmak bir disiplindir; düşünce disiplinidir, duygu disiplinidir.” dedi.

Cezaevinde yazdığı ilk kitabın, Kürt mitolojisine ve tarihine dair olduğunu belirten Oktay, “Aramit Tabletleri” adlı eserini yazma sürecini şöyle anlattı:

“Bu kitap üzerine uzun süre çalıştım. Kürt mitolojik çağına, antik dönemine dair yazılar yazmak istiyordum. Kitapta katmanlar oluşturdum; üst katmanda şiirsel bir dil, orta katmanda vermek istediğim mesajlar ve en alt katmanda bu coğrafyanın insanlık tarihine dair destansı bir anlatım var. İlk başta kendim için yazdım, yayınlanmasını düşünmüyordum. Ancak zamanla bu çalışmaların topluma ulaşması gerektiğini fark ettim.”

Kitaplarının yayınlanma sürecinde çeşitli zorluklar yaşadığını söyleyen Oktay, kurumların ilgisizliği nedeniyle yıllarca beklemek zorunda kaldığını belirtti. Ancak kitabı eline aldığında hissettiği mutluluğun tarifsiz olduğunu dile getirdi.

‘Kürt toplumu düşünsel güçten uzaklaşıyor’

Zindanlarda düşünsel üretimin önemli bir yere sahip olduğunu ifade eden Oktay, Kürt toplumunda okuma ve yazmaya olan ilginin giderek azaldığını düşünüyor.

“90’larda daha yoksulduk ama daha çok okuyorduk. Bugün ekonomik imkanlar daha geniş, ancak düşünsel üretim geriliyor. Kitap fuarlarında bile bunu gözlemledim. Eskiden Diyarbakır Kitap Fuarı’na 600 bin kişi katılırken, bu yıl bu sayı 200 bine düştü. İlginin azalması, toplumun entelektüel alana yabancılaşmasının bir göstergesi.” dedi.

Oktay’a göre, bu durum yalnızca ekonomik sıkıntılarla açıklanamaz. Ona göre, toplumun siyaset ve düşünceye yaklaşımı da yüzeysel bir hale geldi. “Siyasette olduğu gibi düşünsel alanda da birkaç klişe cümleyle yetiniliyor. Tartışma ve eleştirel düşünce gelişmiyor. Entelektüel üretimin önemsenmediği bir toplum, kendi tarihini de geleceğini de sağlıklı bir şekilde inşa edemez.”

Kitap fuarlarında gözlemlediği en büyük sorunlardan birinin, edebi niteliği düşük ancak popüler kültüre hitap eden kitapların daha fazla ilgi görmesi olduğunu söyleyen Oktay, kültürel üretimin niteliğinin arttırılması gerektiğini vurguladı.

“Zindanda yazılan her şey değerli değildir, ama bazı eserler toplumsal hafızaya katkı sunar. Önemli olan, bu ayrımı yapabilmek ve gerçekten topluma fayda sağlayacak eserleri ön plana çıkarmaktır.” diye ekledi.

Van’a döndüğünden beri birçok fuara ve etkinliğe katıldığını belirten Seyit Oktay, düşünsel üretimin teşvik edilmesi gerektiğini ve özellikle gençlerin okuma alışkanlığı kazanmalarının büyük önem taşıdığını ifade etti.

“Özgürlük eksiklik bilincinden doğar. Eğer eksiklik bilinci kaybolursa, özgürlük arayışı da kaybolur. Aynı şekilde, yazma süreci de hiçbir zaman ‘tamamlandım’ hissiyle olmaz. Her yeni yazı, yeni bir arayışın kapısını açar.” diyerek sözlerini tamamladı.

Serhat News