ABD’nin B2 bombardıman uçaklarını kullanması ve nükleer tesislerin bombalanması ile İran-İsrail Savaşı’nda alenen taraf oldu. Yapılan saldırının ardından İran cephesinden Hürmüz Boğazı’nın kapatılması talimatı verildi. Hürmüz Boğazı’nın kapatılması ne anlama gelir? Küresel enerji, ekonomi ve jeopolitik dengelerde sarsıcı etkiler yaratır mı?

SERHAT NEWS – ABD B2 hayalet uçaklarının İran’ın kritik noktalarını bombalaması ile birlikte ABD de İran-İsrail savaşında yerini almış oldu. Öncesinden de savaşın tarafı olan ABD, İran’ı alenen bombalaması ile birlikte savaşan taraf statüsüne geçti.

Yaşanan bu gelişme sonrasında İran’dan oldukça önemli bir açıklama geldi. İran’ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney’in önde gelen danışmanlarından Hüseyin Şeriatmedari yaptığı açıklama ile Hürmüz Boğazı’nın kapatılması talimatını verdi.

Hürmüz Boğazı nerededir? Hürmüz Boğazı neden önemlidir? Hürmüz Boğazı küresel ticareti nasıl etkiler? Hürmüz Boğazı’nın kapatılması küresel enerji ihtiyacını nasıl etkiler? Hangi ülke bundan daha çok etkilenir? İran yasal olarak boğazı kapatabilir mi? Hürmüz Boğazı’nın kapatılması, rejim karşıtı hareketlerin güçlenmesine yol açar mı?

Hürmüz Boğazı Nerededir ve Neden Stratejiktir?

Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Körfezi’ni birbirine bağlayan dar bir geçittir. İran ve Umman arasında yer alan boğaz, dünya petrol ticaretinin yaklaşık %20-30’unun ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) taşımacılığının yaklaşık %20’sinin geçtiği bir enerji koridorudur. Genişliği en dar yerinde yaklaşık 33 kilometre olan boğaz, yılda milyonlarca varil petrol ve milyarlarca metreküp LNG’yi taşıyan tankerlerin rotasıdır.

Boğazın Kapatılması hangi Ülkeleri Olumsuz Etkiler?

Hürmüz Boğazı’nın İran tarafından kapatılması özellikle Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak, Katar, BAE ve İran gibi Körfez ülkeleri için hayati önemdedir. Aynı şekilde Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Avrupa ülkeleri de enerji ihtiyaçları nedeniyle boğaza büyük önem atfetmekteler. Boğazın kapatılması veya enerji akışının durması bu ülkeleri adeta felç eder.

Boğazın kapatılması ABD’yi de ciddi düzeyde olumsuz etkileyecektir. Yapılan tahminlerde, Hürmüz Boğazı’nın kapanması durumunda, ABD’de petrol fiyatlarının varil başına 100-150 dolara kadar çıkabileceği belirtiliyor. Bu durum, ABD ekonomisini olumsuz etkileyerek enflasyonun yükselmesine ve tüketici fiyatlarının artmasına sebep olabilir.

ABD Savaşa Daha Fazla Dahil Olabilir

Boğazın kapatılması ve ABD ekonomisinin ciddi düzeyde zarar görmesi olasılığı karşısında ABD’nin Bahreyn’de konuşlu 5. Filosu İran’a yönelik askeri müdahalede bulunabilir. Bu durum İran ile daha nitelikli ve derinlemesine bir çatışmaya yol açabileceği gibi, ABD’yi Ortadoğu bataklığına sürükleyebilir.

Başka bir öngörü ise yaşanabilecek bir enerji krizi NATO ve Asya ülkeleri arasında diplomatik gerilimlere neden olabileceğidir. Özellikle müttefik güçler ile beklenmedik kimi krizlerin yaşanabileceği tahminler arasında yer almaktadır.

Hürmüz Boğazının Kapatılması Ortadoğu’yu Nasıl Etkiler?

Hürmüz Boğazı’nın kapanması Körfez ülkeleri için büyük bir ekonomik darbe olur. Bölge ülkelerinin petrol ve gaz ihracatının büyük bölümü bu güzergâh üzerinden sağlanıyor. Suudi Arabistan’ın doğu-batı boru hattı gibi alternatifler, günlük sevkiyatın yalnızca dörtte birini taşıyabiliyor, bu da ciddi bir arz krizine neden olur. İran da bu krizden doğrudan etkilenecek ülkeler arasında yer alır. Bunun sonucunda da ekonomik olarak daralmalar ve ülkeler bazında ekonomik krizler baş gösterebilir. Ekonomik krizler ise sistem karşıtı hareketlerin daha fazla destek almasına ve güçlenmelerine yol açabilir. Böylesi bir durumda bölge rejimleri zor  durumda kalabilir.

Hürmüz Boğazı’nın Kapatılmasının Küresel Etkileri Neler Olabilir?

Günlük 17-21 milyon varil petrol ve 90 milyar metreküp LNG taşıyan Hürmüz Boğazı’nın kapanması, küresel enerji piyasalarında büyük bir krize yol açar. Petrol fiyatlarının 120-150 doları bulması, dünya genelinde enflasyonun yükselmesine ve ekonomik büyümenin yavaşlamasına neden olabilir. Özellikle Çin, Hindistan, Japonya ve Avrupa ülkeleri bu durumdan ağır şekilde etkilenen ülkeler arasında yer alacaktır. Haliyle dünya sistemi tarihinin en derin krizlerinden birisi ile karşı karşıya kalabilir.

Uluslararası Hukuka Göre İran Hürmüz Boğazı’nı Kapatma Hakkına Sahip mi?

1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) uyarınca, Hürmüz Boğazı ‘Uluslararası Boğaz’ statüsündedir ve ‘Transit Geçiş Hakkı’ tüm devletlerin gemileri ve uçakları için geçerlidir. İran’ın, uluslararası hukuk açısından boğazı kapatma yetkisi bulunmamaktadır.

İran geçmişte, mayınlama ve askeri tatbikatlar yoluyla geçişleri zorlaştırmış olsa da, tam bir kapatma hukuken mümkün değildir ve uluslararası yaptırımlar ile askeri müdahaleleri tetikleyebilir. İran, uluslararası arenada daha fazla yalnızlaşabilir.

Türkiye Üzerindeki Olası Etkiler

Enerji ithalatına büyük ölçüde bağımlı olan Türkiye de Hürmüz Boğazı’ndaki krizin etkilerini doğrudan hissedecektir. Petrol fiyatlarının üç haneli rakamlara ulaşması, Türkiye’de enflasyonu artırabilir ve ekonomik büyümeyi baskılayabilir. Ekonomistler, bu durumun Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde büyük mali dengesizliklere yol açabileceğini vurguluyor.

İran Blöf mü Yapıyor, Yoksa Harakiri mi?

İran’ın boğazı kapatması, uluslararası yasalara göre mümkün değil. Buna rağmen İran’ın böylesi bir girişimde bulunması küresel sistemi allak bulak edecektir. Dünyanın önde gelen ülkeleri başta olmak üzere çok sayıda ülke ekonomik olarak büyük zorluklar ile karşı karşıya kalacaklardır. Bunun sonucunda İran küresel bazda ciddi tepkiler alacak, içinde bulunduğu savaşta daha da yalnızlaşabilir.

Ayrıca başta ABD olmak üzere Batı ve NATO’nun savaşa dahil olmasını beraberinde getirebilir. Bu gelişme de İran’ı daha da zorlayacak, hatta sonun başlangıcına neden olabilecektir.

Bu anlamda İran’ın, boğazın kapatılmasına yönelik talimat vermesi ‘Blöf’ değilse tam bir ‘Harakiri’dir. Büyük bir övgü ile anılan ‘Fars Siyaseti’ böylesi bir hata yapabilir mi, bekleyip görmek gerekiyor…