Van’ın Gürpınar ilçesinde inşa edilen Norduz Barajı, Oğuldam ve Geçerli köylerini taşıyor, aynı zamanda nesli tükenme tehlikesindeki kırmızı benekli alabalık, dünyada sadece Van’da bulunan Norduz koyunu ve tarihi Dêr Meryem Kilisesi gibi bölgenin eşsiz doğal ve kültürel değerlerini tehdit ediyor.

SERHAT NEWS – Van’ın Gürpınar ilçesine bağlı Norduz bölgesinde uzun yıllardır yapılması planlanan barajın inşa çalışmaları başladı. Yoğunluklu olarak iki köy ve bütün Norduz bölgesine etki edebilecek bu baraj hem doğal yaşamı hem de kültürel mirası tehdit ediyor. Oğuldam Köyü girişinde köprü bulunan alanda inşa edileceği iddia edilen baraj nedeniyle Oğuldam ve Geçerli köylerinin yer değiştirmesi gündemdeyken, bölgeye özgü endemik türler ve tarihi yapılar da risk altında.

Köyler taşınıyor, şirket yetkilileriyle görüşmeler başladı

Gürpınar Norduz bölgesinde yapımına başlanan baraj projesi kapsamında, Oğuldam ve Geçerli köylerinin tamamının baraj suları altında kalacağı belirtiliyor. Bu nedenle şirket yetkilileri, her iki köyün sakinleriyle görüşmeler yaparak köylerin başka bir yere taşınması konusunda anlaşmalar sağlamaya başladı. Köylülerin gelecekteki yaşam alanlarına ilişkin belirsizlikler devam ederken, zorunlu göç kararı bölgede yaşayanlar arasında endişe yaratıyor.

Nesli tehlike altındaki Kırmızı Benekli Alabalık tehdit altında

Baraj inşaatının yapıldığı çayda, dünyada nesli tehlike altında bulunan kırmızı benekli alabalık yaşıyor. Van YYÜ Su Ürünleri Fakültesi tarafından 2008’den beri takip edilen bu tür, soğuk ve temiz sulara ihtiyaç duyan önemli bir gen kaynağı. Aşırı kaçak avcılık ve derelerin tahrip edilmesi nedeniyle popülasyonunda ciddi azalmalar görülen bu türün avlanması bölgede yıl boyunca yasak. Baraj inşaatının bu nadide türün yaşam alanını tamamen yok etmesinden endişe ediliyor.

Norduz Koyunu’nun nesli risk altında

Norduz bölgesine özgü, dünyada sadece Van’da yetiştirilen ve nesli koruma altında olan Norduz koyununun en özel cinsi olan boz/çûrik de bu köylerde bulunuyor. Türkiye’nin önemli gen kaynaklarından biri olan Norduz koyunu, dayanıklılığı, yaşama süresi ve adaptasyon yeteneğiyle öne çıkıyor. Özellikle 1990’lı yıllarda bölgeden göç etmeyen Geçerli köyü halkı sayesinde nesli yok olmaktan kurtulan bu koyun ırkı, 13 kaburgasının bulunması gibi eşsiz özelliklere sahip. 2018 yılında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde Norduz Koyunu ve Keçisi Uygulama ve Araştırma Merkezi kurulmuş olsa da köylerin taşınması ve özellikle Geçerli köyünün taşınması bu değerli gen kaynağının geleceği için belirsizlik yaratıyor.

Tarihi Dêr Meryem Manastırı da tehdit altında

Baraj projesinin bir diğer önemli etkisi ise bölgede bulunan tarihi Dêr Meryem Manastırı (Meryem Ana Manastırı) üzerinde hissediliyor. Kürtçe’de “kilise” anlamına gelen “Dêr” kelimesinden adını alan ve Ermeniler tarafından “Hokyats” ya da “Hokvots Manastırı” olarak anılan bu yapı, rivayetlere göre yılın günlerini temsilen 365 odalı olarak inşa edilmiş. 8. veya 9. yüzyıllara tarihlendirilen bu manastır, Ermeni Kralı IV. Dırtad ve eşinin mezarının burada bulunduğuna inanılmasıyla da büyük önem taşıyor. Günümüzde tahrip olmuş ve defineciler tarafından da zarar görmüş olsa da ayakta kalabilen kısımlarıyla önemli bir kültürel miras. Baraj sularının bu tarihi yapının varlığını tehdit etmesi, kültür ve inanç turizmi potansiyeline sahip bölge için büyük bir kayıp anlamına geliyor. Kilisenin Kırkgeçit Köyü’ne yakınlığı ve doğal güzelliklerle çevrili Norduz bölgesindeki konumu, barajın ekolojik ve kültürel etkilerinin boyutunu gözler önüne seriyor.

“Güvenlik gerekçesiyle durduruldu” iddiaları

Köylüler, baraj inşaatının bugüne kadar “güvenlik gerekçesiyle” durdurulduğunu iddia ediyor. Bu durum, projenin bölge halkı için taşıdığı çelişkileri ve geçmiş dönemlerdeki güvenlik sorunlarının projeler üzerindeki etkilerini bir kez daha gündeme getiriyor. Barajın tamamlanmasıyla birlikte bölgenin ekosistemi, yerel halkın yaşam biçimi ve tarihi dokusunda kalıcı değişiklikler yaşanması bekleniyor.

Şirket yetkilileri, köylerin tekrar uygun alanda kurulacağı ve Dêr Meryem Manastırına ilişkin herhangi bir riskin olmadığını belirtti.