Afganistan’da Taliban’ın kadınlara dönük saldırı ve engellemelerine her gün bir yenisi ekleniyor. Taliban bu kez de burs kazanarak farklı ülkelerde okumak isteyen kadın öğrencilerin gidişine engel oldu. BBC Türkçe burs kazanarak üniversite eğitimi engellenen bir kadın öğrenciyle görüştü.
“Taliban üniversiteleri kapattıktan sonra tek umudum yurt dışında okumamı sağlayacak burs almaktı” diyor 20 yaşındaki Afgan öğrenci Natkay. Bu onun gerçek adı değil; güvenliği için farklı bir isim kullanıldı.
Afganistan’da üniversiteye gitme şansı olmasa da Natkay ders çalışmaya devam ediyordu. Şans eseri Birleşik Arap Emirlikleri’nde Dubai Üniversitesi’nden burs kazandı. 23 Temmuz’da ailesiyle vedalaşıp heyecanla Kabil Havalimanı’na gittiğinde hayalleri yıkıldı.
“Taliban yetkilileri biletlerimizi ve öğrenci vizelerini görünce bu vizelerle kızların Afganistan’dan ayrılamayacağını söyledi” diye anlatıyor Natkay sesi titreyerek.
Seyahat yasağı
Natkay hayal kırıklığıyla havaalanından geri dönen en az 60 kızdan biriydi. BBC’nin gördüğü fotoğraflarda, siyah hicaplı veya başörtülü kızlar valizlerinin yanında şok içinde bekliyordu.
Havaalanı yetkilileri, kadınların yurtdışına yalnızca kocalarıyla ya da erkek kardeş, baba veya amca gibi akraba bir erkek refakatçi ile çıkabilecekleri konusunda ısrar ediyordu. Ancak bu bile yeterli değildi.
Natkay, refakatçisiyle birlikte uçağa binmiş üç kızın Ahlak ve Fazilet Bakanlığı’ndan yetkililerce uçaktan indirildiğini söylüyor.
Taliban yönetimi hiçbir ülke tarafından tanınmıyor. Fiili hükümet geçen yıl kadınlara yalnız seyahat etme yasağı getirmişti.
Ancak Natkay, bunun yüksek öğrenim için bir grup kız öğrenciyle birlikte seyahat etmesini engellemeyeceğini düşünmüş. Diğer öğrencileri medyaya konuşamayacak kadar korkmuş durumdaydı.
Kız kardeşine havaalanına kadar eşlik eden Şems Ahmed adı kullanılan genç bir adam yaşadığı sıkıntıyı şu şekilde anlattı:
“Burs, buradaki üniversiteler kapatıldıktan sonra kız kardeşime yeni bir umut verdi. Evden umutla çıktı ve gözyaşları içinde geri döndü. Tüm hakları elinden alındı.”
Ahmed, bazı kadınların kendilerine eşlik edecek bir erkek refakatçiye vize almak için borçlandıklarını ama yine de alıkonulduklarını söylüyor ve ekliyor:
“Bu kızlardan bazıları çok çaresiz ve yoksul. Dışişleri Bakanlığı tarafından talep edilen belge doğrulama ücreti için 400 Afganileri (5 dolar) bile yok.”
Burslar
Afgan kadınlara yönelik burslar, Taliban yetkililerinin kadınların üniversiteye gitmesini yasaklamasının ardından Aralık 2022’de duyurulmuştu.
BBC araştırmalarına göre, toplam 100 Afgan kadın burs kazandı ve yurt dışında yaşayan bazı Afgan öğrenciler Dubai’ye gitti.
Sürecin tamamlanması yaklaşık 10 ay sürdü; kadınların 28 Ağustos’ta üniversiteye başlamaları gerekiyordu.
Dubai Üniversitesi ve burs programının ana finansörü Şeyh Halif Ahmed el Habtur, kızların üniversiteye gidişinin engellendiğini doğruladı.
El Habtur, sosyal medya platformu X’te (eski Twitter) yayınladığı İngilizce video mesajında Taliban yetkililerini eleştiriyor ve İslam’da kadın ve erkeklerin eşit olduğunu söylüyor.
Videoda ayrıca havaalanında durdurulan bir Afgan kadının İngilizce sesli notu da yer alıyor.
“Şu anda havaalanındayız ama ne yazık ki hükümet Dubai’ye gitmemize izin vermiyorlar. Mahremi olanlara bile izin vermiyorlar. Ne yapacağımı bilmiyorum. Lütfen bize yardım edin.”
Uluslararası tepkiler
Taliban’ın son uygulaması insan hakları grupları ve diplomatlar tarafından eleştirildi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden (HRW) Heather Barr, “Bu, Taliban’ın kız çocuklarını ve kadınları eğitimden mahrum bırakarak halihazırda uyguladığı olağanüstü zalimlik düzeyinin ötesinde endişe verici bir adım” diyor ve ekliyor:
“Bu, başkalarının okuyanlara yardım etmesini engellemek için kızları esir almaktır.”
Birleşmiş Milletler’in Afganistan’daki eski gençlik temsilcisi Shkula Zadran, üniversiteye kızların peşini bırakmama çağrısı yaptı. Taliban konuyla ilgili herhangi bir açıklama yapmadı.
Ahlak ve Fazilet Bakanlığı Sözcüsü Muhammed Sadık Akif Muhacir, BBC’ye yaptığı açıklamada olaydan haberdar olmadıklarını söyledi.
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid de seyahatte olduğunu ve herhangi bir bilgiye sahip olmadığını söyleyerek yorum yapmayı reddetti.
Natkay ise umutsuzluk içinde bekliyor. Liseden mezun olmuştu, Taliban 15 Ağustos 2021’de Afganistan’da yeniden yönetimi ele geçirdiği sırada üniversite giriş sınavına hazırlanıyordu.
Natkay hayallerinin peşinden gitmenin bir yolunu bulduğunu sanmıştı. Taliban’a söyleyecek hiçbir şeyi olmadığını çünkü “kadınları kabul etmediklerini ya da onlara saygı duymadıklarını” söylüyor. Dünya kamuoyuna Afgan kadınları ve onların eğitim sorununu gündemde tutma çağrısı yapıyor:
“Kız olmanın suç olduğu bir ülkede bu fırsatı kaçırdım. Çok üzgünüm ve ne yapacağımı ya da bundan sonra başıma ne geleceğini bilmiyorum.”
Serhat News
[…] yönetimindeki Afganistan’ın Bamyan kentinde kız çocuklarının eğitim görmesi […]