Erdnîgariya Colemêrgê niha jî ji aliye kanên madene ve tê wêrankirin

Derbarê xebatên lêgerîna madenan yên ji aliye Şîrketa Sedex Resources ve li Gundê Marûnisa Colemêrgê tên kirin de, gundiyan bihinceta wêrankirina xwezayê serî li darazê dan.

Şîrketa Sedex Resources ji sala 2007’an vir ve li Gundê Marûnisa Colemêrgê dest bi lêgerîna madenan kiriye. Şêniyên gund bi hinceta ku şirketa navborî li cihên ku di destûrnameyê de nehatiye dîyarkirin de kolandinan dike û zirarê dide xwezaya wan li dadgehê doz dan vekirin. Di daxwaznameya lêpirsînê de hat xwestin ku kirinên şîrketê bên rawestandin û destûrnameya wê jî bê betalkirin.

Parêzerê gundiyan Sefer Kurt, diyar kir ku pêwîst bû şîrketê li cihên ku dar lê hatine birîn, cardin daran biçîne û xwezayê vegerine şiklê xwe yê berê, lê li qadê tevî tahrîbatekî mezin tu tişt nehatiye kirin.

Erdnîgariya Colemêrgê niha jî ji aliye kanên madene ve tê wêrankirin - sefer Kurt 1024x576 1 — Parêzer Sefer Kurt

Kurd dide zanîn ku piştî sala 2017’an li heremê lêgerîna madenan hêr ku diçe zêde bûye û tevî vê gelek qadên daristanan zirar dîtine.

Wî destnîşan kir ku gundiyan jî li hember vê yekê di sala 2018’an de bo ku pirsgirêk were çareserkirin, serî li gelek saziyên berpisyar dane, lê mixabin ev hewldanên gundiyan bê encam mane.

Her wiha Kurt, anî ziman ku di 2020’an de dema êdî tu rê li ber gundiya nema, welati hatine cem wî û pêvajoya hiqûqî bi vî avayî destpê kiriye.

‘Jêderên avê hatiye qirêjkirin, hawirdor jî wêranbûye’

Kurd, derbirî ku çûne cem wezaretên têkildar yên wekî, Wezareta Çandinî û Daristanan, Wezareta Hawîrdor û Bajarvaniyê û di vê derbarê de wiha axivî: “Ji van saziyan Wezareta Çandinî û Daristanan û Wezareta Hawîrdor û Bajarvanî her wiha Miduriyeta Hawîrdor û Bajarvaniyê ya Bajêr bersiv daye me. Di nivîsên bersivê de hatiye gotin ‘Em lêkolînan dikin, dema ku lêkolîn encam bûn emê agahî bidin we’. Piştî van bersivan, karmendên Miduriyeta Hawîrdor û Bajarvaniyê ya Bajêr li cihê bûye kişf kirin. Em jî tevli wan bûn. Li wê derê wêne û dîmen hatin kişandin. Ewê rapora derbarê lêkolînê de ji me re jî bişînin.”

Di dawiyê de ji Midûriyeta Hawirdor û Bajarvaniyê ya Colemêrgê bersivek hat dayîn û hat diyarkirin ku di sala 2021’an de biryar hatiye girtin ku pêwîstî bi rapora ÇED’ê tune ye, lê belê piştî muayeneyên pêwîst hin kêmasî hatine tespîtkirin. Di encama van tespîtan de hat diyarkirin ku yekîneyên îdarî hatine agahdarkirin û mueyîdeyên îdarî hatine kirin.

‘Madenên li qadê hemû tunekirine’

Erdnîgariya Colemêrgê niha jî ji aliye kanên madene ve tê wêrankirin - Erdnigariya Colemerge niha ji ji aliye kanen madene ve te werankirin1

Kurt, anî ziman ku di bin 7 sernavan de daxwazên wan hene û ji vana yekem jî wiha rave dike: “Şîrketa pêwendîdar derket derveyî qada xebatê û li cihên derveyî qadê jî heman xisar çêbû. Bi giştî li piraniya çiyayan xebat bi sondajê dihatin kirin, lê dema ku ji wan çiyayan tu encam derneket, ax û molozên ji wir derketine, li cih hiştine û çûne. Di encamê de dema ku çavkanî kêm bû berê xwe dan cihên cuda û li cihên cuda xebatên xwe organîze kirin. Dema ku me lêkolîn kir, me dît ku li 7-8 cihan şikeft hatin vekirin û xebat berdewam dikin, her wiha li hinek cihan ku me nedidît û hîn jî diyar bûn, lê rawestiyan. Bi gelemperî, her çend piştî xebata ku hatî kirin tiştek neyê dîtin an jî çalakiyên wan qediyabin jî, pêdivî ye ku ew bêne restore kirin. Dema ku diviyabû darên ku ji koka xwe rakirine û herêma ku qirêj kiribûn ji nû ve kesk bikin û wisa derkevin derve, wan hilbijart ku hemûyan bihêlin û piştî wêrankirina dijwar bimeşin. Em dizanin ku ew bi gelemperî madenê di zeviyên xwe de vedixwin û dema ku kêm dibin, vê carê berê xwe dane çiyayên derdorê û li cihên derveyî zeviyên xwe dest bi kolandinê kirine.”

‘Bi guherandina rêya avê dibe sedema wêraniyê’

Kurt, anî ziman ku di sernavê duyemîn de avên kaniyên gund pîs in û diyar kir ku debara sereke ya gund sewalkarî jî ji vê yekê bandor dibe û ew nikarin hewcedariya ajalên avê bi cih bînin. Dîsa kevirên ku derdikevin, bi guhertina rêgeza avê zirarê digihînin avê û dibin sedema qirêjbûna avê.”

‘Gundî nikarin cotkariyê bikin’

Kurt di sernavê sêyemîn de diyar dike ku ji ber van rewşan gundî nikarin çandiniyê bikin, toza ku di dema kolandin û xebatan de ji aliyê makîneyan ve tên hilberandin li qadên çandiniyê belav bûne û ji ber vê yekê kes nikare çandiniyê bike. “Pirsgirêkeke din jî ew bû ku gelek gundî bi mêşvaniyê mijûl bûn. Bi taybetî ji sala 2018’an û vir ve êdî nikanin bi mêşvaniyê re mijûl bibin. Wexta ku kar diqede, kar bi gelemperî li orta çiyê tê kirin û toza ku ji wir bi ewrên tozê tê derxistin, wekî ku ye, ji çiyê tê avêtin. Ev dibe sedema hilweşandina daran û tevahiya qada kesk a li wir. Pirsgirêkek din jî ew e ku hin gundî, bi qasî ku em têdigihin, dikarin ji karkerên madenê yên li wir sûda aborî bistînin. Di encamê de nakokiyên navxweyî di navbera gundiyên din de derdikevin, vê carê ji ber nakokiyên berjewendiyan. Di nava xwe de alozî dest pê kir û niha di nava xwe de di nava şer de ne. Em difikirin ku piştî demekê dibe ku pirsgirêkên mezintir rû bidin.”