Ağrı’da şehir içi yük taşımacılığında çoğunlukla at arabaları kullanılıyor. Kentin her sokağında bir at arabasına rastlamak mümkün. Atların oldukça zorlandığını ve acı çektiğini söyleyen at sahibi yük taşıyıcıları bunu yapmaya mecbur olduklarını söylüyor. Yük taşıyıcıları, atların bu işkenceden kurtulması için belediyenin kendileri ile bir toplantı yaptığını ancak daha sonra herhangi bir gelişmenin yaşanmadığını ifade ediyor.
Ağrı, son yıllarda ekonomik olarak gerileyen ve göç veren kentlerin başında geliyor. İşsizlikten kırılan kentte, kent içi yük taşımacılığında atların gücünden faydalanılıyor. Türkiye ve dünyada uzun bir tarihsel geçmişe dayanan bu yöntem, kentte hala canlılığını koruyor. Yük taşıyıcıları, araba alamayacak parası olmadığı için, yük taşımak isteyenler de nakliye araçlarına daha fazla para vermemek için atları tercih ediyor. Bu durum, her gün çalıştırılan ve bazen 2 tona yakın yük bindirilen atlar için büyük bir eziyete dönüşüyor. Yazın sıcağında ve kışın -20’lere varan soğuğunda taşıyacak yük bekleyen ve iş olduğunda onlarca kilo yük bindirilen atlar, çoğu zaman ya güçten düşüyor ya da dayanamayarak ölüyor. Öyle ki kentteki atların ömrü oldukça kısalmış vaziyette.
At arabaların maruz kaldığı bu işkence Türkiye’de sık sık tartışma konusu oluyor. Son olarak, 18 Aralık 2019 gecesi, Büyükada’da 81 at öldürülmüş devamında kaymakamlık kararıyla, ruam salgını gerekçesiyle, Adalar’da atlı fayton seferleri yasaklanmıştı. Adalarda atlı fayton kullanımı hala yasak durumda.
Görüşme oldu sonuç yok!
Ağrı’da atların uzun yıllardır bu şekilde kullanılması ise görmezden geliniyor. Konu ne kent sakinlerinin ne de yöneticilerin gündeminde değil. Konuştuğumuz yük taşıyıcıları, Ağrı Belediyesi başkanı Savcı Sayan’ın seçildikten sonra kendileri ile bir toplantı yaptığını, atlarla yük taşıyıcılığının sonra erdirmek istediğini söylediğini ve bir daha kendilerine dönüş yapmadığını belirtiyor.
Kentteki esnaflar veya yük taşıyıcıları, atların kullanımını çaresizlikle açıklıyor. Bu yüzdendir ki uygulamanın yasaklanması yönünde kentte açığa çıkan büyük bir talep yok. Onlara göre yapacak başka bir iş yok veya araç alacak bütçe oldukça imkânsız ve bu yüzden atlarda ısrar ediliyor.
‘Batıda hayvanlara yük bindirilmesi kabul edilir mi?’
2012 yılından bu yana at arabacılığı yapan Yılmaz Maral lise mezunu bir genç. Maral, birçok yere iş başvurusu yapmış ancak olumlu bir sonuç alamamış. “Bütün kapılara gittim geri döndüm, iş bulamadım” diyen Maral, çaresizlikten yaptıkları bu işe karşı yetkililerin de önlem almadığını söylüyor. Maral, “Bu gelenek sadece Ağrı’da kalmış. Çünkü burada yaşayanlara iş imkânı sağamıyorlar. Belediye Başkanı ile toplantı yaptık, bu at arabalarını kaldıralım dediler, hepimiz kabul ettik. Size dört tekerlekli araç vereceğiz dediler. Bizden istedikleri aylık ücreti de kabul ettik ama onu da yapmadılar. Savcı Sayan da yapmadı, ondan önceki belediye başkanı da” diyor.
Maral, hayvanın çok acı çektiğini söylüyor. Kimsenin buna ses çıkarmadığını savunan Maral, “Batıya gidin orada bu hayvanlara yük bindirin. Bakalım, insanlar bunu kabul eder mi?” sorusunu soruyor. Maral konuşmasının devamında, “Ortalama bir ton bir buçuk ton yük taşıyor. Kışın genelde bir tonu geçmemeye çalışıyoruz. Hayvan çok aciz oluyor. Biz de bundan şikayetçiyiz. Akşama kadar işkence çekiyor. Bunu görmeleri lazım. Hangi çağda yaşıyoruz? Dışarıya, Avrupa ülkelerine baksınlar, böyle bir uygulama nerde kalmış? Yazık değil mi? Güçten düşüyor. Arpa veriyoruz sürekli. Torbası şu an 350 TL. Onun da maliyeti fazla. Kamyonet alalım diyoruz alamıyoruz. Ne yapalım bilmiyoruz. Millet göz yumuyor. Kimse ses çıkarmıyor. Yük taşımacılığın yasaklanması gibi bir talep de yok” diyerek tepki gösteriyor.
Yük taşıyıcısı Demir: Belediye söz verdikten sonra sustu
Nimet Demir ise 30 yıldan fazla bir süredir bu işi yaptığını söylüyor, yıllardır devam eden işsizlik sorununu ve çaresizliği hatırlatarak bu taşımacılık yönteminin sadece Ağrı’da kaldığına dikkat çekiyor. Demir, “Şu sadece burada var. Ne yapalım, başka çaremiz mi var? Devlet de geçimimizi sağlayacağımız bir iş vermiyor. Mecbur kalmışız, bir Allaha bir de bu hayvana bakıyoruz. Bu durumda bu hayvana yazık. Aracımız olsaydı daha iyi olurdu. O da azap çekiyor, biz de. 2 tona kadar yük taşıyor. Daha önce seferini 10 TL karşılığında atıyorduk, iyi kötü idare ediyorduk. Şu an 100 TL’ye taşıyoruz ama o parayla bir şey alamıyoruz” diye vurguluyor.
“Millet yeter bu hayvanları aciz etmeyin, başka iş yapın diye konuşuyorlar. Ama başka işimiz yok ki öyle yapalım” diyerek devam eden Demir, kendilerine araba verileceği yönünde söz veren belediyenin sonraki süreçte sustuğunu ekliyor.
‘Hayvan hakları diyorlar, hani nerde?’
Kentte yem satan Nihat Adıgüzel ise kendisinden un ve yem alan müşterilerin yıllardır nakliye için at arabalarını tercih ettiğini söylüyor. Adıgüzel’e göre burada en belirleyici faktör artan giderler. Adıgüzel, hayvanlara yazık olduğunu söylüyor ve bu işi yapmak zorunda kalanlara destek verilerek bu uygulamaya son verilmesini istiyor.
Adıgüzel, “Adamın elinde iş imkânı yok. Bunun için at arabasıyla yük taşımak zorunda kalıyor. Adamın öğrencisi, giderleri var. Akşama kadar yük taşıyor 50-60 TL para kazanıyor, bu parayı nereye verecek nereye vermeyecek? Bu at arabacılarına bir el atmaları lazım. Hem kendisi çalışıyor hem de atı çalıştırıyor. Kazandığını atın yediği yeme veriyor. Artan maliyetlerin de bunda etkisi var. Araç giderleri arttı. Bu adam 70 TL alıyor, kamyoncu 500 TL alıyor. Tabi ki kamyonu değil bu adamı çağırırlar. Atlara da yazık. Hayvan hakları diyorlar, Türkiye’yiz, hayvanların haklarını savunuyoruz diyorlar. Hani nerde? Bu adama iş verecekler, bu hayvanı da alacaklar bu durumdan kurtaracaklar. Hayvanlara yazık günah yani” diyor.
Serhat News
